Zapraszamy do zapoznania się z patriotycznymi pieśniami, które nawiązują do działalności żołnierzy wyklętych i Polskiego Państwa Podziemnego. Utwory takie jak „Już dopala się ogień w biwaku”, „Na znojną walkę” czy „Myśmy rebelianci” stanowią ważną część dziedzictwa artystycznego Polski, w której pielęgnowana jest pamięć po naszych bohaterach.
Wspomniana „Już dopala się ogień w biwaku” to pieśń partyzancka, nazywana niekiedy pieśnią obozową 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, dowodzonej przez majora Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka” (1910–1951). Wiemy więc, w którym oddziale leśnym powstała, znamy jego szlak bojowy i koleje losu, ale nie możemy niestety określić ani dokładnego momentu jej napisania, ani nazwisk czy chociaż pseudonimów autorów jej słów i zapisu nutowego. Przez lata ta pieśń była niemal zapomniana, rzec można: wyklęta, tak jak żołnierze, którym towarzyszyła w walce o wolną Polskę; w ostatnich latach szczęśliwie znów pojawia się – w różnych aranżacjach – na płytach z nagraniami utworów patriotycznych.
Pieśń „Na znojną walkę” powstała na przełomie września i października 1943 roku, wśród żołnierzy 3 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, stając się jej hymnem. […] Ów hymn został napisany w leśnym bunkrze, nad Jeziorem Dubińskim, na północ od Sużan. Autorem słów był Henryk Rasiewicz ps. „Kim”; melodię, zainspirowaną przedwojennym tangiem, zatytułowanym „To śpiewa noc” (1931), skomponował Franciszek Gradziewicz „Bosy”. Jako autor jej zapisu nutowego wymieniany jest też niekiedy Mieczysław Matuszczak ps. „Zabój” (1923-2014) – trębacz oddziału.
Początkowo pieśń nosiła tytuł „Przebojem iść”, z czasem został on jednak zmieniony przez samych partyzantów. Śpiewano ją nie tylko w 3 Brygadzie AK, ale tez w innych oddziałach partyzanckich: na Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie, Polesiu i Wołyniu, ale też w Białostockiem, Lubelskiem, na Podlasiu i Kielecczyźnie.
„Myśmy rebelianci” […] powstała w oddziale Armii Krajowej podporucznika Czesława Zajączkowskiego ps. „Ragner” (1917-1944), gdzie stanowiła swoisty hymn żołnierzy, nazywanych od pseudonimu dowódcy – „Ragnerowcami”.
Dzieje owego nadniemeńskiego oddziału partyzanckiego sięgały maja 1943 roku; w lutym 1944 roku, gdy oddział „Ragnera” liczył już około 300 żołnierzy, przemianowano go na IV batalion 77 pułku piechoty Armii Krajowej. W latach 1943-1944 „Ragnerowcy”, broniąc mienia i życia miejscowej ludności, walczyli zarówno z Niemcami, jak też, z grabiącą i terroryzującą ją, partyzantką sowiecką.
Utwór „Biały krzyż” z tekstem Janusza Kondratowicza i muzyką Krzysztofa Klenczona powstał w roku 1968. To jeden z wielkich przebojów naszego najpopularniejszego zespołu młodzieżowego z lat 60., którego popularność przekroczyła niejedną dekadę: do dziś sale, w których koncertują Czerwone Gitary wypełnione są wielopokoleniową publicznością[…].
Stylistycznie i brzmieniowo ta piosenka nie różni się od innych przebojów zespołu, ale jej warstwa słowna niesie zupełnie inne treści: autor tekstu Janusz Kondratowicz wspominał, że podczas jednego ze wspólnych z Klenczonem spacerów w okolicach Zakopanego ujrzeli między drzewami mały, samotnie stojący, biały, drewniany krzyż. I to stało się natchnieniem do napisania nowej piosenki, podobnie jak wspomnienie Klenczona o ojcu Czesławie, który służył w szeregach Armii Krajowej, był uczestnikiem antykomunistycznego podziemia, nie ujawniał się, przez długie lata ukrywał się pod innym nazwiskiem i do rodziny powrócił dopiero po 14 latach.